Sağlık Sektörü Blockchain Sistemine Hazır Mı?

27/12/2020 by Abdulkadir Binbaşıoğlu

Sağlık kurumları, iş geliştirme ve strateji alanında hedefler belirlerken en önemli maddelerden biri olan yönetim konusuna öncelik verirler. İşletmelerin bu yönde attıkları en önemli adım, yönetimi kişilere bağlı olmaktan çıkarıp kurumun kendi kendini yönetebileceği bir seviyeye getirmektir. Bu adımı atarken kurumsal veri yönetimi ayrı bir önem arz etmekte. Veri yönetiminde; kural bazlı kontrol mekanizmasının, test edilebilir ve doğrulanabilir şeffaf bir veri akışının ve güvenli bir veri politikasının olması veri yönetiminde olmazsa olmazlardan. Bu açıdan, sağlık kurumlarında bu yönetimin yapılabileceği sistemler araştırılmakta.

Sağlık Sektöründe Blockchain

Gelişen teknolojiyle birlikte sağlık kurumlarında birbirinden bağımsız sistemler ve birimler ortaya çıkmakta. Tıp ilminin ilerlemesiyle yeni yeni sorularla karşılaşıldığı gibi bazı sorulara cevap bulunabilmekte. Örneğin, 2017 yılına kadar canlılardaki biyolojik saatin varlığını bilinirken bunun nasıl çalıştığı ve hangi genle ilişkili olduğu hakkında bilgi sahibi değildik. 2017 yılında ABD’de ortaya çıkan bir araştırma sonucu gösterdi ki canlılardaki biyolojik saati yöneten genin hangisi olduğu ve nasıl çalıştığı bulundu. Ayrıca bu keşif, Amerikalı üç bilim adamına 2017 Nobel Tıp ödülünü kazandırdı. Bu açıdan, ortaya çıkan yeni keşifler yeni soruları meydana getiriyor.

Tıp dünyasında kullanılan yeni sistemler bazı işleyişleri kolaylaştırdığı gibi yönetimsel bazı süreçleri zorlaştırmakta olduğu görülüyor. Bu durum teknolojinin girdiği, ihtiyaçların arttığı her alanda karşımıza çıkıyor. Blockchain diye adlandırılan veri yönetim sistemi de ihtiyaçlar sonucu ortaya çıktığı görülüyor. Aslında, bankacılık sistemlerinde yaşanan kısıtlamalar ve gecikmelerden dolayı ortaya çıkan blockchain, verinin olduğu her yere girmek isteyen cazip bir sistem sunuyor. Blockchain, tek merkeze bağlı kalmadan dağıtık bir altyapı üzerinden eşler arası veri akışını sağlayan bir depolama ve yönetme sistemi diyebiliriz. Ara katmanlara gerek kalmadan, hızlı ve güvenli veri akışı sunması açısından, blockchain süreçleri kısaltıyor. Türkçesi, “blok zinciri” diye çevrilen blockchain, her bir bloktaki kuralların doğrusal bir dizi şeklinde uçtan uca ilerlemesi şeklinde çalışır.

Blockchain’in Geldiği Süreç

Blockchain, ilk olarak bitcoin şeklinde piyasaya girdi. Daha sonra her sektöre uyabilmesi için blockchain adını aldı. Sonraki geliştirmelerle blockchain sistemine “akıllı sözleşme” kavramı eklendi. Akıllı sözleşme ile bilişim sistemleri kullanılarak eşler arası mantıksal bir sözleşme yapabilme olanağı doğru. Bu sözleşme ile, veri akış şemaları, verinin saklama koşulları, verilerin güvenli bir şekilde iletilmesi ve depolanması gibi kişiler arası sanal mutabakat sağlanmış oluyor. Bu sözleşmenin kontrolü bir uygulama tarafından yapıldığı için sistem aynı zaman da noter görevini yerine getirmiş oluyor ve üçüncü şahıslara ihtiyaç kalmamış oluyor.

IBM, geçtiğimiz yıl 200 küresel bankada yaptığı araştırmada, bazı bankaların blockchain teknolojisini kullanma yönünde altyapılarını hazırladığını ve 2017’de %15’inin bu teknolojiye kullanabileceğini belirtti. Bununla ilgili olarak, HSBC 2016 başında blockchain testlerini başladığını duyurdu. Bank of America, bu konuda Micrososft’la işbirliği yaptı. 2 Ekim’de yaptığı açıklamada IMF Başkanı, blockchain altyapısını kullanan kripto para birimleri geleceği şekillendireceğinden bahsetti. Ekonomi dünyası bu konuda bir takım adımlar atmaya hazırlanıyor. Bu açıklamaya paralel, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Ödeme Sistemleri Genel Müdürü Mustafa Okay da, gelinen noktada blockchain sisteminin tartışıldığını ve kısa bir sürede bankalar tarafından kullanılacağını açıkladı. Bu yönde Merkez Bankası; SPK, BDDK, Maliye Bakanlığı ve Hazine Bakanlığı gibi kurumların katılacağı bir çalışma grubu oluşturma isteği var.

Peki sağlık sektörü, blockchain sistemine hazır mı veya sağlık sektörünün böyle bir sisteme ihtiyacı var mı?

Blockchain, bir tür ödeme sistemi sunuyor gibi görünse de aslında bir süreç yönetim sistemi. Bu açıdan, sağlık sektörünün işlemesi bir açıdan süreç yönetimi diyebiliriz. Hastanın, hastaneye girişinden hastaneden çıkışına kadar ilerleyen bir süreç söz konusu ve süreci ne kadar iyi yönetilirse, hastanın hastanede bekleme süresi azaltılır, hasta memnuniyeti artmış olur ve bu yönde giderler kontrol edilmiş olur. Bu açıdan, sağlık kurumlarının blockchain gibi bir sistemi hastane süreçlerinde kullanması, yukarıda bahsettiğimiz faydaları sağlayacağı yönünde.

Amerikalı sağlık pazarı araştırmacısı Black Book, 3 Ekim’de yayımladığı basın bülteninde, sağlık sektöründe blockchain kavramının anlaşılmasında artış olduğundan bahsetti. Yaptığı araştırmada, hastane yöneticilerinin %29’u, sağlık sigorta şirketlerinin %82’si blockchain üzerine çalıştıklarını gösterdi. Ayrıca, sağlık sektöründe çalışan bilgi teknolojisi uzmanlarının %90’ı, blockchain sistemindeki bağlantı yapısını, güvenlik politikasını ve veri paylaşım akışını kabul etmekle birlikte bir üst kurul tarafından hazırlanması gereken bir yönetmeliğe ihtiyacın olduğunu savunmakta.

Sağlık Sisteminin Hızlandırmak için Blockchain Önemli

Hastanelerde yaşanan başka bir sorun da, farklı farklı doktorların sorduğu aynı sorular: Hangi ilaçları kullanıyorsunuz, neye alerjiniz var, hasta geçmişiniz nedir, gibi sorular. Uluslararası Elektrik Elektronik Mühendisleri Standartlar Birliği’nde Gelişmekte Olan Topluluklar ve Girişimler Direktörü olan Maria Palombini’nin Eylül ayında katıldığı HIMSS Sağlık Güvenliği Forumu’nda, bu soruların sorulmamasının ve hastanın doktorla olan geçirdiği süreyi kısaltması açısından blockchain sisteminin vazgeçilmez olduğuna değindi. Bu açıdan, Elektronik Tıbbi Kayıtları’nın işleyişinin değişebileceğini savunuyor. Bunun ütopya olduğunu ama bu şekilde düşünerek sağlık sektöründe yaşanan zorlukların aşılabileceğini ekliyor.

Microsoft’un bulut tabanlı ürünü Azure’nin CTO’su Mark Russinovich, 10 Ağustos 2017’de paylaştığı blog yazısında, tüm sektörler için blockchain çözümü sunan Coco isimli açık kaynak kodlu yazılımını duyurdu. Mark Russinovich, bu yazılımla bir kurumun ihtiyacı olan blockchain teknolojisine sahip olabileceklerini, şirketin tüm ortak iş süreçlerini güvenli bir şekilde iyileştirebileceklerini ve bu şekilde başarılı olabileceğini savunuyor.

Microsoft, sağlık sektörünün blockchain sistemine geçmesinde yardımcı olabileceğine iddialı. Fakat sağlık sektörünün bilgi teknoloji altyapısında istenilen yerde olmadığı görülmekte. HIMSS Türkiye Direktörü Yrd. Doç. Dr. İlker Köse, dünyada seviye 7 olan -dijital hastane değerlendirmede en üst seviye- hastane sayısının 4 olduğunu belirtiyor. Bu açıdan, blockchain sisteminden önce dijital sistemlerin belli seviyede olması önemli. Diğer taraftan, HIMSS tarafından belirlenen değerlere göre 2015 yılında 5,249,675 tane hasta, siber saldırıdan dolaylı bir şekilde etkilenmiş. Yıllar geçtikçe bu sayı katlanarak artmakta ve buna bir takım tedbirler alınsa da yeterli olmadığı açık. Bu durumda blockchain sistemine sağlık sektörünün diğer sektörlerden daha çok ihtiyacı olduğu ortaya çıkmakta.

Yukarıda bahsettiğimiz Black Book şirketi 2019’da ABD’de sağlık sektörünün tamamıyla blockchain sistemine geçeceğini öngörmekte. Bu açıdan Türkiye’de blockchain altyapısının oluşması ve gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi için Maliye Bakanlığı dünyayla beraber gerekli adımları atacağa benziyor. Bakalım, önümüzdeki yıllar ne gösterecek?